Jarosław u Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego i innych reżyserów. Poznaj filmową i kinematograficzną historię miasta [ZDJĘCIA, WIDEO]

- Co roku spotykamy się w miejscu filmowym. Byliśmy już w Jaśliskach, Przemyślu i Bieszczadach a teraz przyszedł czas na Jarosław - podczas piątkowej konferencji prasowej w Jarosławiu mówiła Marta Kraus, dyrektor Podkarpackiej Komisji Filmowej. - Na program Podkarpackiego Szlaku Filmowego składają się przede wszystkim projekcje filmów, które powstały w regionie lub w jakiś sposób związane są z Podkarpaciem. Oczywiście są też spotkania z twórcami, panele dyskusyjne, spacery filmowe śladami lokacji filmowych, bohaterów filmowych, koncerty, wystawy.

Ideą Podkarpackiego Szlaku Filmowego jest przede wszystkim edukacja filmowa, upowszechnianie kultury filmowej, przywoływanie, przypominanie historii tego obszaru. - Wielu mieszkańców Podkarpacia nie wie, jakie filmy na tym terenie powstawały - zwracała uwagę Marta Kraus. - Gdy zaczynaliśmy zbieranie tych tytułów w 2016 roku wyszliśmy od 20 produkcji fabularnych, a teraz wiemy, że samych fabuł jest ponad 60. Nie licząc dokumentów, seriali i innych form filmowych. Tak więc Podkarpacie ma się czym pochwalić. Pracowali tu najwięksi polscy reżyserzy, jak np. Andrzej Wajda, Jerzy Hoffman, Krzysztof Zanussi. A przed nami kolejne duże produkcje filmowe. Wspieramy producentów. Co roku koprodukujemy kilka filmów. Tym samym ten nasz szlak się wzbogaca.

Elżbieta Śliwińska - Dąbrowska, dyrektor Jarosławskiego Ośrodka Kultury i Sztuki przyznała, że marzyła, aby przystanek szlaku filmowego miał miejsce także w Jarosławiu.

- Nie ukrywam, że szlak filmowy śledziłam od początku jego powstania - mówiła. - Byłam w Przemyślu, byłam w Bieszczadach i bardzo się cieszę, że w tym roku w Jarosławiu mamy takie wydarzenie. Mieszkańcy na pewno pamiętają trzy filmy, do których sceny były tutaj kręcone. To "Katyń" Andrzeja Wajdy", serial telewizyjny "1920. Wojna i miłość" w reżyserii Macieja Migasa oraz "Eter" Krzysztofa Zanussiego. Starsi mogą też pamiętać nagrywany w 1976 roku film "Najlepsze w świecie" w reżyserii Stanisława Jędryki.

Dodała, iż cieszy się, że Podkarpacki Szlak Filmowy w Jarosławiu (4 sierpnia, piątek) otworzą projekcje filmów animowanych Marcina Podolca połączone ze spotkaniem z reżyserem w budynku Jarosławskiego Ośrodka Kultury i Sztuki. - Dlatego, że w tym miejscu, przy placu Mickiewicza, powstał pierwszy w Jarosławiu kinematograf. Był to rok 1910, kiedy prezes Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" postarała się właśnie o to, aby w mieście powstało kino. Cieszę się, że do dziś to kino ("Ikar) tutaj funkcjonuje.

Pochodzący z Jarosławia reżyser takich filmów jak „Insekt” czy „Colaholic” kształcił swój talent pod okiem nauczycieli z jarosławskiego Liceum Plastycznego. - Lista osiągnięć tego młodego człowieka jest imponująca - zwracała uwagę dyrektor.

Ciekawostką będzie też projekt artystyczny Bartolomeo Koczenasza na murze kamienicy nr 14 w Rynku.

I niespodzianka! - Zrodził się też pomysł, żeby pozostał ślad po otwarciu Podkarpackiego Szlaku Filmowego w Jarosławiu - zdradziły Elżbieta Śliwińska - Dąbrowska i Marta Kraus. - To żeliwne tablice pamiątkowe, które będą na stałe zamontowane na jarosławskim Rynku. Mamy ich cztery, z tytułami filmów.

Konrad Sawiński, dyrektor Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich zwrócił też uwagę na korzenie, jakie miał Sam Spiegel, amerykański producent filmowy pochodzenia polsko-żydowskiego, kolejny bohater szlaku. Urodził się właśnie w Jarosławiu, w 1901 r. Jego pierwszym znaczącym sukcesem była produkcja filmu "Historia jednego fraka" (1942), a wśród najbardziej znaczących obrazów z późniejszych lat znajdują się "Na nabrzeżach" (1954), "Most na rzece Kwai" (1957), "Lawrence z Arabii" (1962), a także "Mikołaj i Aleksandra" (1971). Współtworzył on wielkie produkcje nagradzane Oskarami, a grali w nich m.in. Elizabeth Taylor, Marlon Brando, Humphrey Bogart, Anthony Quinn, Omar Sharif, Robert De Niro czy Jack Nicholson.

Sam Spiegel w Jarosławiu mieszkał 18 lat i tu zdobywał swoją filmową wrażliwość.

Podczas Podkarpackiego Szlaku Filmowego w programie jest m.in. projekcja dokumentu "Sam Spiegel podbija Hollywood" (reż. Robert De Young, Stephan Wellink) połączona z rozmową z krytykiem filmowym Michałem Oleszczykiem, a także projekcje filmów reżysera. Dyrektor uchylił tajemnicy, że do Jarosławia na wydarzenie przyjedzie syn Sama Spiegla.

Tomasz Wywrót z Centrum Kultury i Promocji Jarosławia akcentował, że Jarosław jest miastem wielu zabytków. - Stała zabudowa starego miasta, śródmieścia, która jest oryginalną, historyczną powoduje, że jest to naprawdę bardzo fajna przestrzeń, gdzie można znaleźć inspiracje do stworzenia filmów historycznych.

Podczas piątkowej konferencji prasowej Anna Pilch, przewodnik PTTK zabrała dziennikarzy na krótki spacer filmowy po mieście. Na takowe spacery, ale już w pełnej, dłuższej wersji (5 i 6 sierpnia) z ciekawymi opowieściami o miejscach, gdzie kręcono filmy, historiach, anegdotach, postaciach będą mogli liczyć mieszkańcy i goście. Przy ul. Grodzkiej prowadzącej do serca rynku wskazała na kamienicę, gdzie jako młody chłopak mieszkał Sam Spiegel.

- To tu, w Jarosławiu zapewne widział pierwsze pokazy filmowe. Być może podczas projekcji w parku miejskim podczas wystawy - rzemieślniczo - rolniczej, jaka była zorganizowana ponad 100 lat temu. Tutaj też zapewne miał szansę widzieć pierwsze filmy w jarosławskich kinach.

Po drodze zwracała uwagę na urodę kamienic i ich podwórek, uliczki z niezwykłym klimatem. - To powoduje, że Jarosław to miasto, w którym można odbyć podróż w czasie. Bez problemu możemy się cofnąć o stulecia, czy dziesięciolecia.

- Najbardziej jarosławski film w tym zestawie pochodzi z lat 70-tych XX wieku - "Najlepsze w świecie". W większości sceny opowiadające losy młodego, osieroconego chłopaka, który walczy o uwagę ojczyma, o miłość, mają miejsce właśnie tutaj. Ten film to także świetna okazja do tego, żeby pokazać dziś, jak to miasto, jak ludzie spacerujący wówczas po uliczkach wyglądali, jak byli ubrani, jak się zachowywali a może też pokazać jak Jarosław się zmienił. Początkowa scena filmu ma miejsce w tym wyjątkowym budynku, który stoi w samym sercu miasta - w ratuszu. Widzimy go zresztą w filmie niejednokrotnie z okien mieszkania głównych bohaterów. Pokazane są też podwórza, stary cmentarz, most na Sanie.

W "Najlepsze w świecie" zagrali m.in. Emilia Krakowska, Mariusz Borecki, Maciej Góraj, Krzysztof Majchrzak.

W kadrach filmowych wielokrotnie można dostrzec także jarosławskie Podcienia, wyjątkowo oryginalną zabudowę. Na ich końcu zaczyna się wyjątkowa uliczka Kasztelańska, która brała udział w scenach z serialu "1920. Wojna i miłość", ale także w filmie "Eter" (kamienica grała wyszynk). - W zasadzie nie trzeba było tu wiele zmieniać. Wystarczyło przyprowadzić aktorów, dodać szyldy i nagrywać sceny. To zauroczyło reżyserów i producentów.

Prowadzi nas teraz do przepięknego wnętrza jednej z najciekawszych kamienic (kupiecka Kamienica Rydzikowa, która powstała w XVI lub XVII w.) w Podcieniach przy ul. Rynek 14, gdzie również kręcono sceny do filmu Krzysztofa Zanussiego "Eter". Znajdujemy się w wewnętrznym dziedzińcu zadaszonym świetlikiem. Wokoło otaczają nas urokliwe balustrady. Przed laty gromadzili się tu kupcy, rozkładali towary. W filmie to miejsce zamieniono w bank.

Pokazuje jeszcze kamienice (Rynek 17, 18), które zagrały w "Katyniu" Andrzeja Wajdy. To scena, gdy Armia Czerwona przybywa do miasta, przez megafon wygłaszane jest orędzie o przyjaźni. Na budynku wywieszony został portret Stalina.

- Historia z "Katyniem" jest taka, że Jarosław wcale nie był w planie jako miejsce, gdzie miał powstać film. Andrzej Wajda zatrzymał się w jednym z hoteli i wówczas uznał, że Jarosław jest tak urokliwym miastem, że nie sposób go nie wpleść w film, który tutaj w okolicznych miejscowościach był kręcony. I tak się stało.

4 sierpnia (piątek)

• 18.00 - projekcje filmów animowanych Marcina Podolca połączone ze spotkaniem z reżyserem (premiera filmu „Insekt”)
• prowadzenie: Grażyna Bochenek; kino „Ikar”
• 20.00 - koncert plenerowy zespołu „Nachum” (Bilińska/Pękala/Trzaska/Zylberberg/Rzepka) – muzyka inspirowana utworami żydowskiego kompozytora i pieśniarza Nachuma Sternheima, scena na Rynku
• 21.30 - spotkanie na szlaku z Samem Spiegelem – projekcja filmu „Na nabrzeżach”, reż. Elia Kazan, 1954, 108 min.
• Projekcję poprzedzi pokaz zdjęć mieszkańców Jarosławia z planów filmowych (organizatorzy zachęcają do zabrania koców), mur Bramy Krakowskiej

5 sierpnia (sobota)

• 12.00 - śladami Andrzeja Wajdy – spotkanie na planie filmu „Katyń”, opowiadają: Magdalena Dipont (scenografka), Kamil Przełęcki (kierownik produkcji), prowadzenie: Grażyna Bochenek, cerkiew św. Dymitra w Starym Dzikowie
• 14.00 - projekcja dokumentu „Ze szkolnej ławki do Auschwitz”, reż. Piotr Augustynek, 2021, 30 min., scena na Rynku
• 14.30 - spotkanie na szlaku z Samem Spiegelem – projekcja filmu „Obława”, reż. Arthur Penn, 1966, 134 min., scena na Rynku
• 15.00 - filmowy spacer po Jarosławiu (czas trwania 90 min.), zbiórka przy fontannie na Rynku
• 17.00 - filmowy spacer po Jarosławiu (czas trwania 90 min.), zbiórka przy fontannie na Rynku
• 17.00 - projekcja filmu „Eter”, reż. Krzysztof Zanussi, 2018, 118 min., scena na Rynku
• 20.00 - spotkanie na szlaku z Samem Spiegelem – projekcja filmu „Lawrence z Arabii”, reż. David Lean, 1962, 218 min., scena na Rynku

6 sierpnia (niedziela)

• 10.00 - filmowy quiz rodzinny z nagrodami, prowadzenie: Karolina Marciszewska (Kino za rogiem), scena na Rynku
• 11.00 - poranek filmowy dla rodzin – projekcja filmu „Najlepsze w świecie”, reż. Stanisław Jędryka, 1976, 89 min., scena na Rynku
• 13.00 - spotkanie na szlaku z Samem Spiegelem – projekcja filmu „Noc generałów”, reż. Anatole Litvak, 1966, 148 min., scena na Rynku
• 14.30 - filmowy spacer po Jarosławiu (czas trwania 90 min.), zbiórka przy fontannie na Rynku
• 16.00 - spotkanie na szlaku z Samem Spiegelem – projekcja dokumentu „Sam Spiegel podbija Hollywood”, reż. Robert De Young, Stephan Wellink, 2018, 60 min., połączona z rozmową z krytykiem filmowym Michałem Oleszczykiem, scena na Rynku
• 18.00 - spotkanie na szlaku z twórcami filmów powstałych w Jarosławiu – Krzysztofem Zanussim („Eter”), Januszem Wąchałą („Eter”), Magdaleną Dipont („Katyń”), Kamilem Przełęckim („Katyń”), prowadzenie: Michał Oleszczyk, scena na Rynku
• 20.00 - projekcja filmu „Katyń”, reż. Andrzej Wajda, 2007, 117 min., scena na Rynku

Wydarzenia towarzyszące:

• od 4 sierpnia - wystawa zdjęć z planów filmowych realizowanych w Jarosławiu, Rynek w Jarosławiu
• od 4 sierpnia - wystawa poświęcona starym kinom w Jarosławiu i Samowi Spiegelowi, mur Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich przy ul. Trybunalskiej
• 5-6 sierpnia 12.00-16.00 3- Na planie filmu "Katyń" - scenografia dostępna dla zwiedzających, Cerkiew w Starym Dzikowie; Filmowe podcienia: Poza Przeszłością i Teraźniejszością. Bartolomeo Koczenasz – projekt artystyczny w przestrzeni miejskiej; Dziedziniec kamienicy – lokacja z filmu „Eter” dostępna dla zwiedzających; Wystawa prac absolwentów Państwowego Liceum Sztuk; Plastycznych im. Stanisława Wyspiańskiego inspirowanych filmami powstałymi w Jarosławiu, kamienica Rynek 14
• 5 sierpnia 14.00-19.00 - atelier fotograficzne z dawnych lat, Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich
• 6 sierpnia 2023 11.00-19.00 - atelier fotograficzne z dawnych lat, Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich