Obchody 78. rocznicy napadu UPA na Birczę [ZDJĘCIA]

Do pierwszego ataku UPA na Birczę doszło 22 października 1945 roku przez oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Napad spowodowany był bezpośrednio ulokowaniem w Birczy siedziby komisji przesiedleńczej, a pośrednio rozkazem dowódcy UPA w Polsce, płk. Myrosława Onyszkewycza Oresta z 9 września 1945 roku o zwalczaniu akcji wysiedleńczej.

Atak wykonany został przez sotnię „Karmeluka” oraz kureń „Pidkarpatja” z Odcinka Taktycznego „Czornyj Lis”, pod dowództwem Pawła Wacyka Pruta. O godz. 23.30. ruszyła 30-osobowa czota UPA przebrana w mundury polskie. Maszerowała w zwartym szyku szosą od strony Przemyśla, myląc tym obserwatorów, dzięki czemu udało się jej podejść blisko placówki wojskowej. Zatrzymani przez żołnierzy i wezwani do podania hasła upowcy nagle otworzyli ogień. Jednocześnie wystrzelili białe rakiety, będące sygnałem do zaatakowania garnizonu birczańskiego.

Trzon sił ukraińskich stanowiły sotnie: „Rena”, „Jara” i „Suchego”, oraz inne nierozpoznane, przynależne organizacyjnie do rajdującego kurenia „Podkarpacie” pod dowództwem „Pruta”. Ponadto w napadzie brało udział kilka okolicznych SKW. Atakujący mieli na lewych rękawach białe opaski.

Grupa posuwająca się wzdłuż szosy z Przemyśla, mimo poniesionych strat, wdarła się do Birczy zabijając po drodze napotkanych żołnierzy i cywilnych mieszkańców. Główny atak upowcy skierowali na budynek, w którym mieściło się dowództwo, oraz w rejon cerkwi. Walki wewnątrz miasteczka trwały 4 godziny. Sztab pułku nie został zdobyty, jednak spłonęło kilkanaście budynków.

Jednocześnie z zaatakowaniem Birczy inny duży oddział UPA, w którym rozpoznano sotnie „Hromenki”, bojówkę SKW „Barona” oraz bojówkę SB „Pieti”, w sile około 300–400 ludzi pod dowództwem „Hromenki”, dokonał ataku na Kuźminę, oddaloną o 10 km na południowy zachód od Birczy, aby powstrzymać ewentualną odsiecz dla Birczy.

Stacjonował w niej wówczas 30 pp, a na skraju tej miejscowości, w rejonie poczty, rozlokował się jeden pluton 28 pp, dowodzony przez ppor. Karola Romanowskiego, wysłany wcześniej do tej miejscowości po odbiór kontyngentu. Większość upowców dla zmylenia na lewym rękawie miała opaski MO. Główny atak skierowany był w rejon rozmieszczenia sztabu pułku i na tym kierunku udało się sporej grupie wedrzeć do środka wioski. Doszło do walki wręcz. Po dwuipółgodzinnej walce członkowie UPA się wycofali.

Opracowane na podstawie Wikipedii - I atak na Birczę